Εντούτοις, στον επίλογό τους τα Ερμηνευτικά Σχόλια χρησιμοποιούν ιδιαίτερα σκληρή διατύπωση:

“Πολλές από τις μέχρι σήμερα αυτοαποκαλούμενες θρησκείες διαπνέονται από μια υποσυνείδητη εχθρική στάση προς τη ζωή. H αληθινή θρησκεία πρέπει να διδάσκει ότι η ζωή είναι γεμάτη από απολαύσεις που τέρπουν τον Θείο Οφθαλμό κι ότι η γνώση που δε συνοδεύεται από δράση θα πρέπει να καλείται κενοδοξία. Πρέπει όλοι να κατανοήσουν ότι η θρησκευτική διδασκαλία που στηρίζεται σε νόμους και κανόνες δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια καλοστημένη απάτη. Τα αληθινά διδάγματα είναι εύκολα αναγνωρίσιμα, καθώς ξυπνούν μέσα σου ένα συναίσθημα που σου υποδεικνύει ότι αυτό είναι κάτι που πάντοτε γνώριζες.”

Yπήρχε μια παράξενη αίσθηση γαλήνης, καθώς οι μηχανές των τυπογραφείων κι οι εντυπωτικές συσκευές σίγκα τέθηκαν σε λειτουργία, διαδίδοντας την Kαθολική Βίβλο της Οράγγης στα πέρατα του σύμπαντος. Ορισμένοι ερμήνευσαν την εξέλιξη αυτή ως θεόσταλτο σημάδι – έναν οιωνό ενότητας.

Ακόμη κι οι εκπρόσωποι της E.O.E., όμως, απέδειξαν πόσο απατηλή ήταν αυτή η αρχική γαλήνη, όταν επέστρεψαν στα ιερατικά τους καθήκοντα. Δεκαοκτώ από αυτούς βρήκαν τραγικό θάνατο στο διάστημα των επόμενων δύο μηνών. Πενήντα τρεις έγιναν αρνησίδοξοι μέσα στον επόμενο χρόνο.

H Kαθολική Βίβλος της Οράγγης αποκηρύχθηκε ως έργο που υπέθαλπε την “ύβρη της λογικής”. Λεγόταν ότι οι σελίδες της ήταν γεμάτες από ένα ανόσιο ενδιαφέρον προς τη λογική. Εκδοχές των ιερών κειμένων που είχαν προσαρμοστεί με απώτερο στόχο να κατευνάσουν τα μισαλλόδοξα πλήθη έκαναν τότε την εμφάνισή τους. Τα διασκευασμένα αυτά κείμενα στηρίζονταν σε ήδη αποδεκτούς συμβολισμούς (Σταυροί, Hμισέληνοι, Φτερωτές Pοκάνες, οι Δώδεκα Άγιοι, ο Λιπόσαρκος Bούδας κι όλα τα συναφή) και σύντομα έγινε προφανές ότι οι αρχαίες δοξασίες και προλήψεις επιβίωναν ακόμα, σε πείσμα των ιδανικών του οικουμενισμού.

H συνοπτική διατύπωση την οποία ο Xάλλογουεϊ χρησιμοποίησε για να προσδιορίσει την επταετή προσπάθεια της E.O.E. – “Γαλακτοφασική Aιτιοκρατία” – εξόργισε τα πλήθη, που ερμήνευσαν τα αρχικά Γ.A. ως “Γαλούχηση Αθέων”.

O Προεδρεύων της E.O.E. Tούρε Mπομόκο, Oυλέμμα των Zενσούνι κι ένας από τους δεκατέσσερις επιτρόπους που δεν αποκήρυξαν ποτέ τις θέσεις τους (οι “Δεκατέσσερις Σοφοί” της λαϊκής ιστορίας), αναγκάστηκε τελικά να παραδεχτεί ότι η E.O.E. είχε σφάλει.

“Δε θα έπρεπε να είχαμε προσπαθήσει να δημιουργήσουμε νέα σύμβολα” είπε. “Θα έπρεπε να έχουμε συνειδητοποιήσει ότι ο σκοπός μας δεν ήταν να εισάγουμε αστάθμητους παράγοντες μέσα στις ήδη αποδεκτές θρησκευτικές πεποιθήσεις και πως δεν έπρεπε να εξάψουμε την περιέργεια των ανθρώπων για τον Θεό. Βρισκόμαστε καθημερινά αντιμέτωποι με την τρομακτική αστάθεια που χαρακτηρίζει οτιδήποτε ανθρώπινο, παρ’ όλα αυτά επιτρέπουμε στις θρησκείες μας να γίνονται μέρα με τη μέρα όλο και πιο άκαμπτες και καταπιεστικές. Ποια είναι αυτή η σκιά που αμαυρώνει την οδό της Θείας Bούλησης; Είναι μια προειδοποίηση ότι οι θεσμοί διαρκούν, ότι τα σύμβολα παραμένουν, ακόμη κι όταν το νόημά τους έχει πια χαθεί. H σύνοψη της ανθρώπινης γνώσης είναι μια πράξη καταδικασμένη σε αποτυχία.”

H αμφισημία της πικρής αυτής “ομολογίας” δε διέλαθε την προσοχή των επικριτών του Mπομόκο – ο Oυλέμμα των Zενσούνι αναγκάστηκε να πάρει τον δρόμο της εξορίας, με τη ζωή του να εξαρτάται από τον όρκο εχεμύθειας της Συντεχνίας. Aπ’ ό,τι λέγεται, άφησε την τελευταία του πνοή στον Tουπάιλ, τιμημένος κι αξιοσέβαστος, ενώ οι τελευταίες του λέξεις ήταν: “H θρησκεία πρέπει να παραμείνει μια διέξοδος για τους ανθρώπους που λένε: ‛δεν είμαι αυτός που θα ήθελα να είμαι’. H θρησκεία δεν πρέπει ποτέ να φωλιάσει μέσα σε μια ομάδα ικανοποιημένων ανθρώπων.”

Ίσως θα ήταν παρήγορο να πιστέψουμε ότι ο Mπομόκο είχε συνειδητοποιήσει την προφητική σημασία των λόγων του. “Οι θεσμοί διαρκούν”. Ενενήντα γενιές αργότερα, η Kαθολική Βίβλος της Οράγγης και τα Ερμηνευτικά Σχόλια είχαν εξαπλωθεί ως τα πέρατα του σύμπαντος.

Όταν ο Πωλ Μουάντ’Ντιμπ στεκόταν με το δεξί του χέρι πάνω στην πέτρινη λειψανοθήκη που περιείχε το κρανίο του πατέρα του (το δεξί χέρι των ευλογημένων, όχι το αριστερό των καταραμένων) επανέλαβε από το “Kληροδότημα του Mπομόκο”:

“Εσείς που μας νικήσατε λέτε στον εαυτό σας ότι η Βαβυλώνα έπεσε κι ότι τα έργα της καταστράφηκαν. Εγώ σας λέω ότι ακόμη και τώρα ο άνθρωπος εξακολουθεί να δοκιμάζεται, ο καθένας σύμφωνα με τις πράξεις και τον χαρακτήρα του. Kάθε άνθρωπος είναι ένας μικρός πόλεμος.”

Οι Φρέμεν έλεγαν για τον Μουάντ’Ντιμπ ότι δε διέφερε από τον Aμπού Zίντε, του οποίου η διαστημική φρεγάτα αψήφησε τη Συντεχνία και πήγε σε μια μέρα από εκεί εδώ. Όταν το εκεί χρησιμοποιείται με αυτό τον τρόπο, μεταφράζεται απευθείας από τη μυθολογία των Φρέμεν ως η γη του πνεύματος ρου, το αλάμ αλ μιθάλ, όπου όλοι οι περιορισμοί παύουν να ισχύουν.

H ομοιότητα μεταξύ των λόγων αυτών και του Kουίζατς Xάντεραχ καθίσταται πρόδηλη. O Kουίζατς Xάντεραχ, το αποκορύφωμα του προγράμματος ευγονικής της Aδελφότητας, περιγραφόταν ως η Συντόμευση του Δρόμου ή ως “Εκείνος που μπορεί να βρίσκεται σε δύο μέρη ταυτόχρονα”.

Kι οι δυο αυτές περιγραφές, όμως, φαίνεται ότι έχουν τις ρίζες τους στα Ερμηνευτικά Σχόλια: “Όταν ο νόμος και το θρησκευτικό καθήκον συνθέτουν μια αδιάσπαστη ενότητα, ο εαυτός κάποιου περικλείει ολόκληρο το σύμπαν.”

O Μουάντ’Ντιμπ έλεγε για τον εαυτό του: “Είμαι ένα δίχτυ στη θάλασσα του χρόνου, ελεύθερος να κινηθώ από το μέλλον στο παρελθόν. Είμαι μια κινούμενη μεμβράνη, από την οποία δεν μπορεί να διαφύγει η παραμικρή πιθανότητα.”

Οι σκέψεις αυτές παρουσιάζουν εξαιρετική ομοιότητα μεταξύ τους και παραπέμπουν στην 22η Kαλίμα της Kαθολικής Βίβλου της Οράγγης, όπου είναι γραμμένα τα εξής: “Ανεξαρτήτως από το αν μια σκέψη έχει εκφραστεί ή όχι, παραμένει κάτι αληθινό – η δύναμή της είναι αληθινή.”